2023 türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi ne demek?

2023 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi, Türkiye cumhurbaşkanını belirlemek için 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak seçimdir.¹² 2023 Türkiye genel seçimleri ile aynı gün yapılacaktır. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bir konuşmasında 1950 seçimlerine atıfta bulunarak seçimlerin 14 Mayıs 2023'te yapılabileceğinin işaretini vermiştir³ ve bazı muhalif partiler de bu tarihi seçim tarihi olarak kabul etmiştir.⁴ Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 10 Mart 2023'te imzalanan bir kararnameyle seçimlerin yenilenmesine karar verildi.⁵ Aynı gün Yüksek Seçim Kurulu genel seçimlerin ve cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunun 14 Mayıs'ta ve gerekirse cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunun da 28 Mayıs'ta yapılmasına karar verdi.⁶

Arka plan

2017 referandumu ve 2018 seçimleri

Bir önceki Türkiye genel seçimleri ve cumhurbaşkanlığı seçimi, 24 Haziran 2018'de gerçekleştirildi. Bu yeni sistemin kabul edildiği 2017 anayasa değişiklik referandumu, hazırlık aşamasında ve kampanya sırasında siyaset, basın ve halk tarafından tartışıldı. 2017 referandumunda anayasa değişikliklerinin seçmenler tarafından az farkla onaylanması ve YSK tarafından mühürsüz oyların geçerli sayılmasının ardından referandum sonucu da tartışıldı.⁷ Anayasa değişikliğinin kabul edilmesiyle genel seçimlerin artık cumhurbaşkanlığı seçimleri ile aynı gün yapılmasına karar verildi. 2014'ten beri görevde olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2018'deki seçimde yeniden cumhurbaşkanı seçildi.

2018 genel seçimlerinde partilerin ittifak yapması için seçim kanunu değiştirildi.⁸ Bu seçimde Cumhur İttifakı ve Millet İttifakı kuruldu. Ancak AK Parti, 2018 genel seçimlerinde TBMM'deki salt çoğunluğunu kaybetti ve bunun sonucunda mecliste ittifak ortakları olan MHP ve BBP'nin desteğine ihtiyaç duydu.⁹ 9 Temmuz 2018'de başbakanlık makamı kaldırıldı. Son başbakan Binali Yıldırım, 12 Temmuz 2018'de yeni dönemin TBMM Başkanı seçildi.¹⁰

2019 yerel seçimleri

Millet İttifakı'nda başı çeken CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu seçim yenilgisinden dolayı eleştirilere maruz kaldı. Bu nedenle 2019'daki yerel seçimler ana muhalefet için önem kazandı. CHP ve İYİ Parti arasında yapılan görüşmeler sonucunda Millet İttifakı yeniden kuruldu.¹¹ Yapılan yerel seçimler sonrasında Millet İttifakı, oyların çoğunluğunu alamasa da İstanbul, Ankara, Antalya, Mersin, Adana gibi ülkenin büyük şehirlerini alarak uzun bir süre sonra Erdoğan'a karşı bir başarı elde etti.¹² Ancak AK Parti ve Erdoğan hükûmeti tarafından yapılan itirazlar sonucu Millet İttifakı'nın kazandığı İstanbul Büyükşehir Belediyesi seçimleri, Yüksek Seçim Kurulu tarafından iptal edildi¹³ ve seçimler 23 Haziran 2019 tarihinde yeniden yapıldı. Yenilenen seçimde de Millet İttifakı'nın adayı Ekrem İmamoğlu, AK Parti adayı Binali Yıldırım'a karşı kazandı ve belediye başkanı oldu.¹⁴

Ekonomik kriz

2018-23 Türkiye ekonomik krizi, Türkiye'de devam eden ve finansal bulaşma yüzünden uluslararası yansımaları olan bir ekonomik krizdir. Türk lirasının değer kaybı, yüksek enflasyon, artan borç ve karşılık gelen kredi temerrütleri, krizin öne çıkan özellikleridir.

Kriz, liranın dalgalanmalar hâlinde büyük oranda değer kaybetmesiyle 2018 yılında görünür olmaya başladı ve sonraki aşamada, ödenemeyen borçlar ve ekonomik daralma ile daha derin bir boyuta ulaştı. Süreç, kredi genişlemesi ve devlet bütçesiyle desteklenen inşaat sektörü patlamasının yarattığı, Erdoğan liderliğindeki ekonomik büyüme döneminin sonunu getirdi. 2022 yılına gelindiğinde, Cumhuriyet tarihinde ilk defa kamunun faiz borcu, anapara borcunu geçti.

COVID-19 pandemisi

Seçim tarihi

Normal tarih anayasada yazdığı gibi Milletvekili Seçim Kanuna göre son genel seçimin tarihinin beş yıllık süresinin dolmasından önceki son pazar günü işaret edilerek 18 Haziran 2023 olarak belirtildi.¹⁵ Devlet Bahçeli, muhalefetin 2023'ten önce erken seçim yapılması gerektiğine dair beklentilerine birçok konuşmasında karşı çıktı. Bahçeli, Haziran 2023'te yapılacak olan cumhurbaşkanı seçimlerinde adaylarının Erdoğan olacağını ve MHP'nin onu destekleyeceğini açıkladı.¹⁶ Erdoğan 18 Ocak 2023'te seçimlerin tek partili CHP iktidarının sona erdiği 14 Mayıs 1950 seçimlerine atfen 14 Mayıs'ta yapılacağını belirtti.¹⁷ 26 Ocak 2023'te Altılı Masa toplantısında yayınlanan bildiride liderler, meclis tarafından seçim kararı alınmadıkça anayasanın 101. ve

116. maddesine göre Erdoğan'ın 3. defa cumhurbaşkanlığına aday olamayacağını belirtti.¹⁸ 10 Mart'ta Erdoğan, milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 14 Mayıs'ta yapılmasına dair karar aldı ve Resmi Gazete'de yayımlandı.¹⁹

Kahramanmaraş depremleri

2023 Kahramanmaraş depremleri ya da 2023 Türkiye-Suriye depremleri, 6 Şubat 2023'te dokuz saat arayla meydana gelen, merkez üsleri sırasıyla Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Ekinözü ilçesi olan, 7,8 Mw  (± 0,1) ve 7,5 Mw  büyüklüklerindeki iki deprem. Depremler sonucunda Türkiye'de resmî rakamlara göre en az 50.399 kişi hayatını kaybetti ve 107.000'den fazla kişi ise yaralandı.

Seçim sistemi

Türkiye Büyük Millet Meclisi ve cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının ikinci döneminde meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen meclisin ve cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni meclisin ve cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder. Bu şekilde seçilen meclis ve cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.²⁰

2007 Türkiye anayasa değişikliği referandumu'nda kabul edilen değişikliklere göre Cumhurbaşkanı adayının seçilebilmek için geçerli oyların salt çoğunluğunu alması (en az yüzde 50 oran + 1 oy) gerekmektedir. Hiçbir aday salt çoğunluğu sağlayamazsa, ilk turda en çok oy alan iki aday arasında ikinci tur yapılır ve ardından salt çoğunluğu alan aday seçilir.²¹

2007 Türkiye anayasa değişikliği referandumunda kabul edilen Anayasanın 101. maddesine göre cumhurbaşkanı, en fazla iki defa olmak üzere 5 yıllık görev süresi için doğrudan halk tarafından seçilir. Ancak 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumunda kabul edilen anayasanın 116. maddesine göre cumhurbaşkanının ikinci döneminde, TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu (en az 360 vekil) kararıyla seçimler yenilenirse cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Cumhurbaşkanı seçimleri kendi yetkisiyle yenilerse 3. kez aday olamaz.²²

Anayasanın 101. maddesine göre, bir adayın cumhurbaşkanlığı seçimine katılabilmesi için, en son parlamento seçimlerinde tek başına veya birlikte geçerli oyların yüzde 5'ini almış siyasi partiler ya da mecliste grubu bulunan siyasi partiler tarafından aday gösterilmesi gerekmektedir. Ayrıca, ilçe seçim kurullarında en az 100.000 seçmenin imzasını toplayabilen kişiler de aday olabilir.²³²⁴

Erdoğan'ın üçüncü kez aday olması konusunda tartışmalar

2018 seçimlerinden önce cumhurbaşkanları parlamenter sistem içinde devlet başkanı olarak görev yapıyorlardı. 2017 anayasa referandumundan sonra cumhurbaşkanının yetkileri artarak, başkanlık sistemi içinde hükûmet başkanı ve devlet başkanı oldu. Bazı hukukçular ve muhalif siyasetçiler, 2014 ve 2018'de Erdoğan iki defa cumhurbaşkanı seçildiği için anayasanın 116. maddesinde yazdığı gibi TBMM'nin erken seçim veya seçimlerin yenilenmesi kararı almadıkça bir defa daha aday olamayacağını belirtmektedir.²⁵ Başka hukukçular ise,²⁶ 2018'de başkanlık sistemine geçildiği için ve isim benzerliği dışında yeni bir makamın oluşmasını ileri sürerek 2018'deki seçimin Erdoğan'ın yeni sistemde ilk dönemi olduğunu ve yeniden aday olma hakkına sahip olduğunu belirtmektedirler.²⁷

Yüksek Seçim Kurulu kararı

YSK’nın geçici Cumhurbaşkanı adayı listesini yayımlamasının ardından İYİ Parti, Liberal Demokrat Parti, Memleket Partisi ve Zafer Partisi başta olmak üzere bazı siyasi partiler ile hukukçular Turgut Kazan ve Ömer Faruk Eminağaoğlu’nun da arasında olduğu çok sayıda kişi, YSK’ya ve ilçe seçim kurullarına giderek Erdoğan’ın üçüncü kez adaylığına itiraz etti.²⁸

30 Mart 2023 tarihinde YSK Başkanı Ahmet Yener Recep Tayyip Erdoğan'ın cumhurbaşkanı adaylığına yapılan itirazların reddedildiğini bildirdi. Gerekçeli kararda, “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın görev süresi Cumhurbaşkanı ve TBMM seçimlerinin birlikte yapıldığı bir önceki seçim tarihi esas alınarak belirleneceğinden ve ‘birlikte yapılan ilk seçim’ tarihi 24 Haziran 2018 olduğundan, birinci dönem beş yıllık görev süresi bu tarihten itibaren başlayacaktır. Bu durumda, yukarıda belirtilen nedenlerle, Recep Tayyip Erdoğan'ın Cumhurbaşkanı adaylığına yönelik itirazların reddine karar verilmesi gerekmiştir” denildi.²⁹

Adaylık süreci

YSK'nin hazırladığı takvim kapsamında seçim sürecinin başlangıcı 18 Mart olarak belirlendi. Takvime göre, cumhurbaşkanı adaylığı için başvurular 19 Mart, seçmenler tarafından aday gösterilecekler için gerekli 100 bin imzanın toplanmasına 22 Mart'ta başlandı. İmzaların 27 Mart saat 20.00'ye kadar toplanması ve seçmenlerin bu süre içinde ilçe seçim kurullarına giderek imza vermeleri gerekmekteydi.³⁰

Resmî adaylar

Yüksek Seçim Kurulu, resmî adayları 31 Mart 2023 tarihinde ilan etti. Ertesi gün 1 Nisan 2023 tarihinde kura çekimiyle Cumhurbaşkanı adaylarının birleşik oy pusulasında yerleri belirlenmiştir.³¹

Oy pusulasındaki sıralamaya göre resmî adaylar:
1
Recep Tayyip Erdoğan
AK Parti <small>Cumhur İttifakı<small>

Siyasi parti grupları tarafından aday gösterilenler

Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler aday gösterebilir.³²

• Recep Tayyip Erdoğan:

16 Mart 2023 tarihinde AK Parti ve MHP TBMM Grubu, Recep Tayyip Erdoğan'ın cumhurbaşkanı adayı olarak gösterilmesine ilişkin grup kararı aldı.³³ Bu karara Büyük Birlik Partisi Genel Başkanı Mustafa Destici de destek verdi.³⁴ 24 Mart 2023 tarihinde adaylık başvurusu YSK tarafından oy birliğiyle kabul edildi.³⁵³⁶

<!-- -->

11 Mart 2023 tarihinde Hür Dava Partisi, Erdoğan'ı destekleme kararı aldı.³⁷ 24 Mart 2023 tarihinde Fatih Erbakan, Erdoğan lehine Cumhurbaşkanlığı adaylığından çekildi ve Yeniden Refah Partisi olarak Erdoğan'ı destekleyeceklerini açıkladı.³⁸ 7 Nisan 2023 tarihinde Demokratik Sol Parti, Erdoğan'ı destekleme kararı aldı.³⁹ 12 Nisan 2023 tarihinde Büyük Türkiye Partisi, Erdoğan'ı destekleyeceğini açıklayarak seçime katılmama kararı aldı.⁴⁰ 19 Nisan 2023 tarihinde Doğru Yol Partisi, Erdoğan'ı destekleme kararı aldı.⁴¹

• Kemal Kılıçdaroğlu:

26 Şubat 2023 tarihinde CHP TBMM Grubu ve Parti Meclisi, cumhurbaşkanı adayını belirleme süreçleri konusunda Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu’na tam yetki verdi.⁴² 6 Mart 2023 tarihinde Millet İttifakı'nın cumhurbaşkanı adayı CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu oldu.⁴³ 20 Mart 2023 tarihinde CHP TBMM grubu, oy birliği ile CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nu partinin 13. cumhurbaşkanı adayı olarak belirledi.⁴⁴ İYİ Parti 21 Mart 2023 tarihinde 13. cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu için TBMM grup kararı aldı. Toplantı sonrası konuşan İYİ Parti Grup Başkanı İsmail Tatlıoğlu, "İYİ Parti Kemal Kılıçdaroğlu'nun adaylığı konusunda grup kararı almıştır ve bu sürecin gereğini yapacaktır" ifadelerini kullandı.⁴⁵ 24 Mart 2023 tarihinde adaylık başvurusu YSK tarafından oy birliğiyle kabul edildi.⁴⁶⁴⁷

<!-- -->

22 Mart 2023 tarihinde Emek ve Özgürlük İttifakı seçim için aday çıkarmama kararı aldı.⁴⁸ HDP Eş Genel Başkanı Pervin Buldan’ın açıkladığı, ittifakın ortak deklarasyonunda, “Cumhurbaşkanlığı seçiminde, tek adam yönetimine karşı tarihsel sorumluluğumuzu yerine getireceğiz” denildi. Bu ifadeden dolayı ittifakın aday çıkarmama kararı, Millet İttifakının ortak adayı CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'na destek olarak yorumlandı.⁴⁹

<!-- -->

6 Mart 2023 tarihinde Türkiye Değişim Partisi,⁵⁰ 8 Mart 2023 tarihinde Liberal Demokrat Parti,⁵¹ 14 Mart 2023 tarihinde Halkın Kurtuluş Partisi,⁵² 24 Mart 2023 tarihinde Doğru Parti⁵³ ve SOL Parti⁵⁴ 31 Mart 2023 tarihinde Milliyetçi Türkiye Partisi,⁵⁵ 5 Nisan 2023 tarihinde Ahmet Özal liderliğindeki TEK Parti,⁵⁶ 10 Nisan 2023 tarihinde Bağımsız Türkiye Partisi,⁵⁷ Kılıçdaroğlu'nu destekleme kararı aldı.

İmza toplayarak aday olanlar

TBMM'de bulunan parti gruplarınca aday gösterilmedikleri için bizzat başvurmak zorunda olan kişiler, seçmenlerce aday gösterilecek cumhurbaşkanı adayları için son başvuru tarihi olan 20 Mart 2023 tarihine kadar Cumhurbaşkanı adaylığı için YSK'ya başvurdu.⁵⁸ 21 Mart günü eksik belgesi bulunan adaylar saat 17.00'a kadar belgelerini tamamladılar, 20.00'da YSK aday olan 18 kişinin 11'ini onayladı. Bizzat başvuruda bulunanların adaylıklarının resmiyet kazanması için, 27 Mart günü saat 20:00'ye kadar 100.000 imza toplamaları gerekmekteydi.⁵⁹

• Muharrem İnce:

Memleket Partisi genel başkanı. Aday olmak için gerekli olan 100.000 imzaya 4. günde ulaştı.⁶⁰

• Sinan Oğan:

ATA İttifakı ortak adayı. Eski Milliyetçi Hareket Partisi milletvekili, Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Analizler Merkezi başkanı. Aday olmak için gerekli olan 100.000 imzaya 5 .günde ulaştı.⁶¹

Kampanyalar

Recep Tayyip Erdoğan

Cumhur İttifakı, kampanya süreci boyunca 2023 Kahramanmaraş depremleri sebebiyle müzik kullanmayacağını açıkladı.⁶²

Muharrem İnce

Kemal Kılıçdaroğlu

Millet İttifakı, kampanya süreci boyunca 2023 Kahramanmaraş depremleri sebebiyle hareketli müzik kullanmayacağını açıkladı.⁶³

Sinan Oğan

Destekler

Siyasi partiler

Adaylar		Destekleyen partiler
rowspan="7" style="background:|	Erdoğan AK Parti <small>Cumhur İttifakı<small>	style="background:|
style="background:|		BBP
style="background:|		HÜDA PAR
style="background:|		Yeniden Refah
style="background:|		DSP
style="background:|		BÜYÜK TÜRKİYE
style="background:|		DYP
	Kılıçdaroğlu CHP <small>Millet İttifakı<small>
		style="background:|
		style="background:|
		style="background:|
		style="background:|
		style="background:|
		style="background:|
		style="background:#E90004|
		style="background:|
		style="background:|
		style="background:darkred|
		style="background:|
		style="background:#E90004|
		style="background:#A50021|
		style="background:#D50F80|
		style="background:#009245|
		style="background:#A50021|
rowspan="4" style="background:|	Oğan Bağımsız <small>ATA İttifakı<small>	style="background:|
style="background:#D1050C|		AP
style="background:#0C64AC|		ÜP
style="background:#009F1A|		TÜİP
style="background:|	İnce	style="background:|

Uluslararası kuruluşlar

Aday		Destekleyen kuruluşlar
	Kılıçdaroğlu CHP	Avrupa Sosyalistler Partisi6465

Önemli kişiler

Adaylar		Destekleyen kişiler
style="background:|	Erdoğan AK Parti	Şevket Mirziyoyev66
	Kılıçdaroğlu CHP	Ahmet Necdet Sezer67

Anketler

Kaynakça

Orijinal kaynak: 2023 türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩
4. ↩
5. ↩
6. ↩
7. ↩
8. ↩
9. ↩
10. ↩
11. ↩
12. ↩
13. ↩
14. ↩
15. ↩
16. ↩
17. ↩
18. ↩
19. ↩
20. ↩
21. ↩
22. ↩
23. ↩
24. ↩
25. ↩
26. ↩
27. ↩
28. ↩
29. ↩
30. ↩
31. ↩
32. ↩
33. ↩
34. ↩
35. ↩
36. ↩
37. ↩
38. ↩
39. ↩
40. ↩
41. ↩
42. ↩
43. ↩
44. ↩
45. ↩
46. ↩
47. ↩
48. ↩
49. ↩
50. ↩
51. ↩
52. ↩

53. https://www.birgun.net/haber/rifat-serdaroglu-duyurdu-dogru-parti-kilicdaroglu-nu-destekleyecek-426031 ↩

54. https://www.birgun.net/haber/sol-parti-cumhurbaskanligi-secimi-tavrini-acikladi-kemal-kilicdaroglu-na-destek-verecegiz-426061 ↩

55. https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/milliyetci-turkiye-partisinden-kemal-kilicdarogluna-destek-karari-2066677 ↩

56. https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/tek-parti-lideri-ahmet-ozal-secimlerde-kilicdaroglunu-destekleme-karari-aldi-2068530 ↩

57. ↩
58. ↩
59. ↩
60. ↩
61. ↩
62. ↩
63. ↩
64. ↩
65. ↩
66. ↩
67. ↩

Kategoriler